Οδοντριατρικό λεξικό

ΒΛΑΣΤΙΚΑ ΚΥΤΤΑΡΑ

Τα βλαστικά κύτταρα είναι αδιαφοροποίητα κύτταρα, τα οποία υπό ειδικές συνθήκες μπορούν να μετατραπούν σε κάθε ιστό και όργανο του ανθρώπινου σώματος. Οι υπηρεσίες φύλαξης βλαστοκυττάρων υπόσχονται τη δυνατότητα χρήσης τους μετά από πολλά χρόνια για την αντιμετώπιση μιας πολλών ασθενειών. Τα βλαστοκύτταρα συλλέγονται κυρίως κατά την γέννηση ενός παιδιού.

Τέτοια κύτταρα όμως υπάρχουν και στον πολφό των δοντιών.  Τα «καλύτερα» δόντια για την απομόνωση των βλαστοκυττάρων είναι τα πρόσθια νεογιλά  δόντια και οι φρονιμίτες. Στην περίπτωση αυτή, που ουσιαστικά είναι μια δεύτερη ευκαιρία για όσους γονείς δεν μπόρεσαν να φυλάξουν βλαστικά κύτταρα του ομφάλιου λώρου, η συλλογή γίνεται μετά την εξαγωγή των δοντιών.

ΒΡΟΥΞΙΣΜΟΣ

Ο βρουξισμός ή βρυγμός είναι μια παραλειτουργική έξη που εμφανίζεται κυρίως κατά τον ύπνο και εκδηλώνεται με σφίξιμο ή τρίξιμο των δοντιών. Ο βρουξισμός έχει αρνητικές επιπτώσεις στους μασητήριους μύες, στις κροταφογναθικές διαρθώσεις, αλλά και στα δόντια που με τον καιρό αποτρίβονται. Τόσο ο βρυγμός όσο και τα αποτελέσματά του πρέπει να αντιμετωπίζονται από τον οδοντίατρο.

ΓΕΦΥΡΑ

Οι γέφυρες είναι προσθετικές αποκαταστάσεις με κύριο σκοπό την κάλυψη των κενών που προκύπτουν από την έλλειψη δοντιών. Τα πρόσθετα δόντια (γεφυρώματα) στηρίζονται στα παρακείμενα υπάρχοντα δόντια (στηρίγματα) τα οποία καλύπτονται με στεφάνες, αφού έχουν υποστεί κάποιου είδους προπαρασκευή.

ΕΓΚΥΜΟΣΥΝΗ

Πολλοί είναι αυτοί που πιστεύουν ότι η εγκυμοσύνη «εγκυμονεί» κινδύνους για την υγεία των δοντιών και των ούλων.

Η αλήθεια είναι πως η στοματική υγεία στην ευαίσθητη αυτή περίοδο της ζωής μιας γυναίκας εξαρτάται βασικά από την προϋπάρχουσα στοματική της υγεία και το επίπεδο της στοματικής της υγιεινής. Η υπερέκκριση των γεννητικών ορμονών δρα τροποποιητικά στην αντίδραση των περιοδοντικών ιστών έναντι του τοπικού παράγοντα, δηλαδή της μικροβιακής πλάκας. Η κακή στοματική υγιεινή κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης μπορεί να οδηγήσει  στην εμφάνιση ουλίτιδας, ενώ μπορεί να επιδεινώσει προϋπάρχουσα περιοδοντική νόσο. Έχει βρεθεί ότι η περιοδοντίτιδα της εγκύου συνδέεται με αυξημένες πιθανότητες πρόωρου τοκετού βρεφών με χαμηλό βάρος.

Στη διάρκεια της εγκυμοσύνης μπορεί να εμφανιστεί στις μεσοδόντιες περιοχές ένα είδος αιμαγγειοματώδους κοκκιώματος, η επουλίδα κύησης.

Πολλές γυναίκες φοβούνται να πάνε στον οδοντίατρο κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης τους γιατί πιστεύουν πως η αναισθησία και οι ακτινογραφίες μπορούν να βλάψουν το έμβρυο. Στην πραγματικότητα, η φυσιολογική εγκυμοσύνη δεν αποτελεί αντένδειξη για την εφαρμογή τοπικής αναισθησίας. Ενώ, παρόλο που οι ενδοστοματικές ακτινογραφίες και ιδίως οι ψηφιακές θεωρούνται ασφαλείς, συνήθως αποφεύγονται στο πρώτο τρίμηνο της εγκυμοσύνης. Αυτό που σίγουρα αποτελεί πραγματικό κίνδυνο για την έγκυο και το έμβρυο είναι να μείνει μια σοβαρή φλεγμονή στο στόμα χωρίς θεραπεία.

Συμπερασματικά, η έγκυος πρέπει:

•  Να εφαρμόζει σωστή στοματική υγιεινή
•  Να επισκέπτεται τακτικά τον οδοντίατρό της
•  Να αντιμετωπίσει, σε συνεργασία με τον οδοντίατρο και το γυναικολόγο της, κάθε οξεία επώδυνη κατάσταση στο στόμα.

ΕΜΦΥΤΕΥΜΑΤΑ

Η χρήση οστεοενσωματούμενων εμφυτευμάτων για στήριξη προσθετικών εργασιών έχει ανοίξει νέους ορίζοντες στην οδοντιατρική κλινική πράξη. Τα οδοντικά εμφυτεύματα αντικαθιστούν τις ρίζες των χαμένων δοντιών, παρέχοντας τη βάση για νέα δόντια. Πρόκειται για στηρίγματα κατασκευασμένα κυρίως από τιτάνιο που τοποθετούνται χειρουργικά, με τοπική ανισθησία, μέσα στο οστό των γνάθων για να στηρίξουν προσθετικές αποκαταστάσεις. Με την πάροδο του χρόνου (συνήθως 3 μήνες για την κάτω γνάθο και 6 μήνες για την άνω), το οστό ενσωματώνει τα εμφυτεύματα (οστεοενσωμάτωση).

Η επιλογή μιας επιεμφυτευματικής αποκατάστασης προσφέρει σημαντικά πλεονεκτήματα, όπως :

προστασία των δοντιών, που δε χρειάζεται να παρασκευαστούν,

•  δυνατότητα τοποθέτησης ακίνητων αποκαταστάσεων σε περιπτώσεις μερικής ή ολικής νωδότητας, στις οποίες παλαιότερα η μόνη επιλογή ήταν κάποιου είδους κινητή εργασία
•  προστασία της υπολειμματικής ακρολοφίας, που φορτίζεται λιγότερο από ότι με μια κινητή αποκατάσταση,
•  αποφυγή οστικής απορρόφησης και κατά συνέπεια διατήρηση του φυσικού περιγράμματος
•  αίσθηση αυξημένης αυτοπεποίθηση, αφού τα εμφυτεύματα λειτουργούν όπως τα φυσικά δόντια και επιτρέπουν στον ασθενή να μιλάει, να μασάει και να χαμογελάει απολύτως φυσικά και άνετα
•   μακροβιότητα και αξιοπιστία, με σωστή στοματική υγιεινή και τακτικούς επανελέγχους .

Τα εμφυτεύματα όμως δεν είναι η ενδεικνυόμενη λύση για όλους τους ασθενείς. Για πολλούς είναι μια οικονομικά δυσβάσταχτη και εξεζητημένη λύση. Ακόμα όμως και για τους ασθενείς που τα επιθυμούν τα εμφυτεύματα μπορεί να αντενδείκνυνται λόγω γενικής υγείας ή διαφόρων δυσμενών κλινικών παραμέτρων.

ΚΑΚΟΣΜΙΑ

   Η δυσάρεστη αναπνοή δημιουργεί προβλήματα στις κοινωνικές επαφές και επηρεάζει την ψυχολογία των ασθενών. Συνήθως οφείλεται (περίπου στο 90%) σε ενδοστοματικούς παράγοντες (κακή στοματική υγιεινή, τερηδονισμένα δόντια, νοσήματα των ούλων, κακότεχνες ή παραμελημένες προσθετικές εργασίες, κάπνισμα, μειωμένη ποσότητα σάλιου, λοιμώξεις του στόματος κ.ά) και σπανιότερα σε εξωστοματικούς παράγοντες (συστηματικά νοσήματα, φάρμακα, τροφές, αλλά και ιδιοπαθείς ή ψυχογενείς παράγοντες).

  Η χρήση καραμελών, τσιχλών και στοματοπλυμάτων απλώς καλύπτει προσωρινά το πρόβλημα, σε καμία όμως περίπτωση δεν το εκριζώνει. Η εντόπιση της αιτίας της κακοσμίας είναι βασική για την επιτυχή αντιμετώπισή της. Ο οδοντίατρος είναι ο μόνος που μπορεί να προσδιορίσει αν η αιτία είναι τοπική. Αν όντως είναι,  μπορεί, ανάλογα με την περίπτωση, να συστήσει σχολαστική στοματική υγιεινή, θεραπεία των νοσημάτων των ούλων, αποκατάσταση των οδοντικών προβλημάτων, καθαρισμό της ράχης της γλώσσας με ειδικά ξέστρα, τοπική εφαρμογή σκευασμάτων που ελευθερώνουν οξυγόνο ή (εφόσον κριθεί αναγκαίο) συστηματική χορήγηση φαρμάκων. Όταν η πηγή της κακοσμίας δεν εντοπίζεται στη στοματική κοιλότητα ο οδοντίατρος παραπέμπει τον ασθενή σε ιατρούς άλλων ειδικοτήτων (ωτορινολαρυγγολόγο, γαστρεντερολόγο, πνευμονολόγο κ.λ.π.).

ΚΟΣΜΗΜΑΤΑ ΔΟΝΤΙΩΝ

Μικρά κοσμήματα (κρύσταλλοι, διαμαντάκια, κοσμήματα από χρυσό κ.ά) μπορούν να κολληθούν εύκολα και χωρίς τρόχισμα πάνω στα δόντια. Υπάρχει τεράστια ποικιλία σε σχήματα,  χρώματα και ποιότητες. Συνήθως παραμένουν σταθερά για αρκετό χρονικό διάστημα. Υπάρχει βέβαια και η δυνατότητα τροχίσματος του δοντιού στο σημείο τοποθέτησης, με σκοπό την μακροχρόνια διατήρηση του, κάτι τέτοιο όμως δεν συνίσταται.

ΚΡΟΤΑΦΟΓΝΑΘΙΚΕΣ ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ

Πρόκειται για μια πολυπαραγοντικής αιτιολογίας νοσολογική οντότητα που αφορά στο στοματογανθικό σύστημα και ταλαιπωρεί ένα μεγάλο ποσοστό του πληθυσμού με διάφορα σημεία και συμπτώματα, όπως πόνο, θορύβους από την περιοχή της κροταφογναθικής διάρθωσης ή διαταραχές στην κινητικότητα της κάτω γνάθου. Η διάγνωση των κροταφογναθικών διαταραχών γίνεται μετά τη λήψη αναλυτικού ιστορικού και την ενδελεχή κλινική εξέταση. Κάποιες φορές απαιτεί και τον ακτινογραφικό έλεγχο των κροταφογναθικών διαρθώσεων. Η θεραπεία τους γίνεται, ανάλογα με την περίπτωση,  με ασκήσεις, νάρθηκες σύγκλεισης, φαρμακευτική αγωγή κ.ά

ΛΕΥΚΑΝΣΗ

Η λεύκανση είναι μία η αισθητική παρέμβαση που στόχο έχει τη βελτίωση του χρώματος των σκούρων ή δυσχρωμικών δοντιών. Οι δυσχρωμίες των δοντιών μπορεί να οφείλονται σε εξωτερικούς παράγοντες (π.χ. καπνός, κατανάλωση τροφών ή ποτών με χρωστικές), σε εσωτερικούς παράγοντες (π.χ. τετρακυκλίνες, φθόριο, συστηματικά νοσήματα, τραύμα, νέκρωση πολφού, οδοντιατρικά υλικά) ή σε συνδυασμό των δύο (πχ στην πάροδο της ηλικίας).

Υπάρχουν διάφορες μέθοδοι  λεύκανσης. ’λλες από αυτές ολοκληρώνονται στο οδοντιατρείο, ενώ άλλες στο σπίτι του ασθενούς, με εξατομικευμένους νάρθηκες που έχει κατασκευάσει ο οδοντίατρος. Σήμερα, δύο είναι οι λευκαντικοί παράγοντες που χρησιμοποιούνται βασικά: το υπεροξείδιο του υδρογόνου και το υπεροξείδιο του καρβαμιδίου.  Ο οδοντίατρος είναι ο μόνος κατάλληλος να καθορίσει ποιος τύπος λεύκανσης (με ποιο υλικό, σε ποια συγκέντρωση και σε για ποιο χρονικό διάστημα) είναι ο καταλληλότερος για τον καθένα. Η διατήρηση του αποτελέσματος της λεύκανσης διασφαλίζεται με αναμνηστικές δόσεις που γίνονται με τη συχνότητα που συστήνει ο οδοντίατρος.

Η πρόγνωση της λεύκανσης είναι πολύ καλή στις περισσότερες περιπτώσεις. Δεν είναι όμως όλες οι περιπτώσεις και ο τύποι δοντιών κατάλληλες για λεύκανση. Τα περιστατικά που δεν ανταποκρίνονται στους λευκαντικούς παράγοντες μπορούν να αντιμετωπιστούν με άλλες μεθόδους, όπως οι όψεις σύνθετης ρητίνης ή πορσελάνης ή οι στεφάνες ολικής κάλυψης.

Πολλοί είναι οι ασθενείς και οι οδοντίατροι που ανησυχούν για τις επιπτώσεις της λεύκανσης στα δόντια, τους μαλακούς ιστούς του στόματος και τη γενική υγεία. Η αλήθεια είναι πως όταν τηρούνται οι ενδεδειγμένοι κανόνες η λεύκανση είναι μια ασφαλής διαδικασία. Οι αρνητικές επιπτώσεις είναι σπάνιες και, όταν αυτές υπάρχουν, είναι κυρίως παροδικές. Συνήθως οφείλονται στην αλόγιστη και χωρίς παρακολούθηση από ιατρό χρήση των λευκαντικών παραγόντων.

Σε κάθε περίπτωση ο ιατρός οφείλει να ενημερώνει αναλυτικά τον ασθενή του για την όλη διαδικασία  και ο ασθενής οφείλει να ακολουθεί πιστά την αγωγή που του προτείνει ο οδοντίατρος για ένα κατά το δυνατό προβλέψιμο αποτέλεσμα.

ΝΕΟΓΙΛΑ ΚΑΙ ΜΟΝΙΜΑ ΔΟΝΤΙΑ

Τα νεογιλά ή παιδικά ή πρώτα δόντια είναι 20, ενώ τα μόνιμα δόντια μπορεί να φτάσουν τα 32 στους ενήλικες (αν ανατείλουν οι 4 φρονιμίτες).
Τα δόντια κάθε σειράς (νεογιλά και μόνιμα) ανατέλλουν διαδοχικά, μέσα σε μία χρονική περίοδο ετών, καθώς οι γνάθοι μεγαλώνουν και δημιουργείται διαρκώς νέος χώρος. Υπάρχει μία περίοδος που στο στόμα συνυπάρχουν νεογιλά και μόνιμα δόντια, που ονομάζεται περίοδος του μικτού φραγμού (συνήθως μεταξύ 6-13 ετών).

Νεογιλός και μόνιμος φραγμός

ΟΔΗΓΙΕΣ ΣΤΟΜΑΤΙΚΗΣ ΥΓΙΕΙΝΗΣ

Η διατήρηση της υγείας των δοντιών και των ούλων είναι μια απλή διαδικασία. Το μόνο που χρειάζεται είναι οι συχνές επισκέψεις στον οδοντίατρο και ο σωστός καθαρισμός των δοντιών (σωστό βούρτσισμα δύο φορές την ημέρα με φθοριούχο οδοντόπαστα για τουλάχιστον 2 λεπτά, μεσοδόντιος καθαρισμός μία φορά την ημέρα με νήμα ή βουρτσάκια).

ΟΡΘΟΔΟΝΤΙΚΗ

Η ορθοδοντική είναι ειδικότητα της οδοντιατρικής με στόχο την καθοδήγηση της αύξησης του οστού των γνάθων και τη σωστή διευθέτηση των δοντιών στον φραγμό. Η ορθοδοντική θεραπεία πρέπει να γίνεται από ειδικούς οδοντιάτρους, τους ορθοδοντικούς. Με κινητές ή σταθερές συσκευές οι ορθοδοντικοί εφαρμόζουν σταθερές δυνάμεις στα δόντια ή και τις γνάθους και καταφέρνουν να βελτιώσουν δραματικά τη λειτουργία και την εμφάνιση των ασθενών.

ΟΥΛΙΤΙΔΑ– ΠΕΡΙΟΔΟΝΤΙΤΙΔΑ

Η ουλίτιδα είναι μια φλεγμονώδης νόσος των ούλων που οφείλεται στα μικρόβια της οδοντικής πλάκας και προσβάλλει άτομα όλων των ηλικιών.

Τα υγιή ούλα όταν έχουν ανοιχτό ρόδινο χρώμα, συμπαγή σύσταση και στικτή επιφάνεια (σαν φλοιό πορτοκαλιού). Αντίθετα, τα φλεγμονώδη ούλα είναι ερυθρά και διογκωμένα, με τάση για αιμορραγία.  Ένα συχνό σύμπτωμα της ουλίτιδας είναι και η κακοσμία του στόματος. Η ουλίτιδα είναι αντιστρεπτή νόσος. Μπορεί να θεραπευθεί με καθαρισμό από τον οδοντίατρο και σωστή στοματική υγιεινή.

Χωρίς θεραπεία, η ουλίτιδα μπορεί να εξελιχθεί σε περιοδοντίτιδα. Στο στάδιο αυτό προσβάλλονται οι ιστοί (περιοδοντικοί σύνδεσμοι και γναθιαίο οστούν) που συγκρατούν το δόντι. Η περιοδοντίτιδα χαρακτηρίζεται από φλεγμονή των ούλων, θυλάκους που εμφανίζονται μεταξύ δοντιών και ούλων και μείωση της στήριξης των δοντιών. Η κατάσταση αυτή μπορεί να οδηγήσει ακόμα στην απώλεια δοντιών. Η εξέλιξη της περιοδοντικής νόσου μπορεί να ανασταλεί ή να επιβραδυνθεί σημαντικά με συνδυασμό θεραπείας από τον οδοντίατρο και σωστής στοματικής υγιεινής.

ΟΨΕΙΣ ΠΟΡΣΕΛΑΝΗΣ

Οι όψεις είναι λεπτά φύλλα πορσελάνης που εφαρμόζουν στο δόντι καλύπτοντας την πρόσθια επιφάνειά του. Προτείνονται συνήθως για να βελτιώσουν την αισθητική των δοντιών (να κλείσουν διαστήματα, να αλλάξουν το χρώμα ή το σχήμα των δοντιών, να βελτιώσουν τη διάταξή τους κτλ). Το μεγαλύτερό τους πλεονέκτημα είναι πως, όπου ενδείκνυνται, μπορούν να προσφέρουν άριστο αισθητικό αποτέλεσμα με ελάχιστο ή καθόλου τροχισμό οδοντικής ουσίας. Μπορούν να εφαρμοστούν σε μόνο ένα δόντι αλλά πολλές φορές χρησιμοποιούνται για ολική ανακατασκευή του χαμόγελου. Είναι συχνά αυτές που προσφέρουν στα άτομα των Μ.Μ.Ε. τα τέλεια χαμόγελα που συχνά οι ασθενείς αναρωτιούνται πως αποκτήθηκαν.

ΣΟΔΟΒΟΛΗ

Η σοδοβολή είναι μια σύντομη, ασφαλής και, για τους περισσότερους ασθενείς, ευχάριστη τεχνική κατά την οποία με τη βοήθεια μιας χειρολαβής εκτοξεύεται σκόνη σόδας, αέρας και νερό στα δόντια με στόχο την αφαίρεση της πλάκας και των χρωστικών ακόμα και στα πιο δυσπρόσιτα σημεία του στόματος.

Η σοδοβολή δεν προκαλεί πόνο, δεν βλάπτει τα δόντια ή τα ούλα και δεν καταστρέφει την αδαμαντίνη. Αφήνει δε μια αίσθηση δροσιάς και απόλυτης καθαριότητας στον ασθενή. Προϋποθέτει φυσικά την αφαίρεση της τρυγίας (καθαρισμό πέτρας), στα άτομα που τη χρειάζονται.

ΣΥΓΚΟΛΛΗΣΗ

Με τον όρο συγκόλληση σύνθετων ρητινών (bonding) εννοούμε την τοποθέτηση ρητίνης πάνω στα δόντια με σκοπό τη βελτίωση της εικόνας τους. Πρόκειται για μια πολύ συντηρητική (συνήθως δε χρειάζεται τρόχισμα των δοντιών), οικονομική και σύντομη (στις περισσότερες περιπτώσεις η θεραπεία ολοκληρώνεται σε περίπου μία ώρα) διαδικασία με εντυπωσιακά αποτελέσματα. Δίνει λύση σε ποικίλα αισθητικά προβλήματα,  όπως είναι τα στραβά δόντια, τα κενά μεταξύ των δοντιών, τα σπασμένα δόντια ή απλά δόντια στα οποία απαιτείται τροποποίηση του σχήματος. Βασικά μειονεκτήματα της μεθόδου είναι η μειωμένη σε σχέση με την πορσελάνη αντοχή των υλικών που χρησιμοποιούνται και η αλλαγή στο χρώμα τους μετά την πάροδο λίγων ετών (κυρίως σε καπνιστές).

ΣΤΕΦΑΝΕΣ

Οι στεφάνες ολικής κάλυψης χρησιμοποιούνται για να καλύψουν περιφερικά και με αυτό τον τρόπο να προστατέψουν ή/ και να αποκαταστήσουν αισθητικά δόντια ραγισμένα, σπασμένα, με μεγάλα σφραγίσματα ή ενδοδοντικά θεραπευμένα. Η τοποθέτηση στεφάνης προϋποθέτει τον τροχισμό του δοντιού που θα τη δεχτεί τόσο όσο είναι το απαραίτητο πάχος του υλικού αποκατάστασης (από 0,5 έως 1,5-2χιλ περιφερικά). Οι στεφάνες κατασκευάζονται από μέταλλα, πολύτιμα και μη, από κεραμικά, πολυμερή ή συνδυασμό αυτών.

ΣΦΡΑΓΙΣΜΑΤΑ

Υπάρχουν κυρίως δύο υλικά έμφραξης των δοντιών, το αμάλγαμα (μεταλλικά σφραγίσματα) και οι σύνθετες ρητίνες (λευκά σφραγίσματα). Οι εμφράξεις αμαλγάματος, παρόλο που κατά καιρούς έχουν κατηγορηθεί, έχουν αποδείξει την αντοχή και την αξία τους εδώ και πολλές δεκαετίες. Οι σύνθετες ρητίνες κερδίζουν ολοένα έδαφος στην καθημερινή κλινική πράξη λόγω κυρίως της αισθητικής τους υπεροχής. Πάντως, το κάθε υλικό έχει πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα, τα οποία ο ασθενής και ο οδοντίατρος θα πρέπει να συζητούν πριν την απόφαση για τον τρόπο αποκατάστασης.

ΠΡΟΛΗΠΤΙΚΑ ΣΦΡΑΓΙΣΜΑΤΑ

Πρόκειται για καλύψεις των οπών και των σχισμών των οπισθίων δοντιών με σύνθετη ρητίνη, ανώδυνες και εύκολες, με στόχο την παρεμπόδιση συσσώρευσης μικροβιακής πλάκας στις ευπαθείς αυτές περιοχές. Τα προληπτικά σφραγίσματα αποτελούν πολύ αποτελεσματικό τρόπο πρόληψης της τερηδόνας.

ΤΕΡΗΔΟΝΑ

Η τερηδόνα είναι μια πολύ συχνή νόσος του στόματος, προκαλείται από μικρόβια που υπάρχουν μέσα σε αυτό και προσβάλλει τους σκληρούς οδοντικούς ιστούς. Κάθε φορά που τρώμε σακχαρούχες τροφές τα μικρόβια παράγουν οξέα που διαβρώνουν τους οδοντικούς ιστούς. Η τερηδόνα εμφανίζεται αρχικά στις επιφάνειες των δοντιών που δύσκολα καθαρίζονται από τις τροφές, όπως είναι οι μασητικές επιφάνειες, οι επιφάνειες μεταξύ των δοντιών και τα σημεία των δοντιών που βρίσκονται κοντά στα ούλα και ονομάζονται αυχένες. Ξεκινάει να διαβρώνει την εξωτερική σκληρή στοιβάδα του δοντιού (αδαμαντίνη) και προχωράει προς την οδοντίνη και τον πολφό (το νεύρο του δοντιού).

Τα αποτελέσματα της τερηδόνας (οι κοιλότητες που δημιουργούνται στα δόντια και, κάποιες φορές, η φλεγμονή του πολφού και η πλήρης καταστροφή του δοντιού) αντιμετωπίζονται με θεραπείες όπως τα σφραγίσματα και οι απονευρώσεις. Τα θεραπευτικά μέσα μπορούν όμως απλά να αναχαιτίσουν τη δράση της τερηδόνας, χωρίς να μπορούν να δράσουν στην αιτιολογία της. Για αυτό και είναι σημαντική η πρόληψη της τερηδόνας που μπορεί να γίνει με σωστή στοματική υγιεινή, αποφυγή σακχαρούχων τροφών κυρίως μεταξύ των γευμάτων,  χρήση φθοριούχων σκευασμάτων και προληπτικές εμφράξεις (sealants).

ΦΘΟΡΙΟ

Το φθόριο είναι ένα ιχνοστοιχείο ξεχωριστό για την οδοντιατρική, καθώς με την ενσωμάτωσή του στους σκληρούς οδοντικούς ιστούς δημιουργεί ένα σταθερότερο δομικό πλέγμα. Στην ιδιότητά του αυτή οφείλεται η συμβολή του στην πρόληψη της τερηδόνας.

Η χρήση του φθορίου για την προστασία από την τερηδόνα πρέπει να γίνεται εξατομικευμένα, αφού οι ανάγκες του κάθε ασθενή είναι διαφορετικές. Μερικές μέθοδοι εφαρμόζονται στο ιατρείο (φθοριούχα ζελέ, βερνίκια, πάστες στίλβωσης) και άλλες στο σπίτι (οδοντόπαστες, διαλύματα, ζελέ, δισκία). Σε ότι αφορά τη δημόσια υγεία, η πλέον αποτελεσματική μέθοδος χορήγησης του φθορίου είναι η φθορίωση του νερού.

Συνήθως η φθορίωση των δοντιών γίνεται στα παιδιά, αλλά η αλήθεια είναι ότι το φθόριο παρέχει προστασία σε άτομα όλων των ηλικιών. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι οι ενήλικες με υφιζήσεις και αποκαλυμμένες ρίζες, που έχουν αυξημένη ευαισθησία στην τερηδόνα.

Πολλά έχουν γραφθεί κατά καιρούς για την πιθανή τοξικότητα του φθορίου, μετά από κατάποσή του. Δεν έχει όμως αναφερθεί κάποια σοβαρή συνέπεια μετά από σωστή χρήση κάποιου φθοριούχου σκευάσματος. Η κατάποση  μικρής ποσότητας  τέτοιων σκευασμάτων μπορεί να οδηγήσει σε παροδικές γενικές αντιδράσεις στους ενήλικες (π.χ. ενοχλήσεις από το στομάχι), ενώ η σοβαρότερη συνέπεια στα παιδιά κάτω των 6 ετών που λαμβάνουν μεγάλες δόσεις φθορίου (πχ από το πόσιμο νερό) είναι η κηλίδωση της αδαμαντίνης των μόνιμων δοντιών (φθορίαση).

Στη φθορίαση παρουσιάζονται κηλίδες λευκού ή καστανού χρώματος στα δόντια , ενώ η εξωτερική επιφάνεια του δοντιού μπορεί να είναι λεία ή τραχιά και εύθρυπτη. Το αποτέλεσμα της φθορίασης μπορεί να αποκατασταθεί ολικά ή μερικά από τον οδοντίατρο με τις μεθόδους της αισθητικής οδοντιατρικής.

ΦΡΟΝΙΜΙΤΕΣ

Οι φρονιμίτες ή σωφρονιστήρες ή 3οι γομφίοι εμφανίζονται συνήθως μεταξύ 17^ου και 21^ου έτους. Πολλές φορές δεν υπάρχει αρκετός χώρος για να ανατείλουν και έτσι παραμένουν μερικά ή ολικά βυθισμένοι μέσα στις γνάθους (ημιέγκλειστοι ή γκλειστοι), δημιουργώντας προβλήματα όπως πίεση στα δόντια ή φλεγμονή στα γύρω ούλα, που μπορεί αν γίνει ιδιαίτερα σοβαρή και επώδυνη (περιστεφανίτιδα).